Karanasan sa Paghahanap ng mga Nawawalang Salita sa Wikang Isinay (1)

WIKANG ISINAY sana ang aking gagamitin sa blog na ito. Pero ewan ko ba at biglang sumagi sa aking isipan na magsulat naman sa wikang pambansa ng Pilipinas.

Marahil nagsasawa na ako sa pagiging Paeng (bansag na gamit namin noong dekada ‘80 sa isang opisyal ng Forestry na bagaman taal na Ilocano at marunong namang mag-Tagalog ay pa-ingli-English kung kausapin). At kaakibat niyan ay napagtanto kong maganda rin kung, for a change or to break the monotony, ay maibuhos ko paminsan-minsan sa wikang Filipino ang damdaming Isinay.

Marahil din nagpupumiglas ang aking pagka Pinoy at kahit papaano ay maiwasiwas man lang ang natutunan kong Pilipino mula noong nagbabasa ako ng Liwayway, Hiwaga, Tagalog Klasiks, Pilipino Komiks, at Tiktik noong ako’y nag-aaral pa sa Dupax Elementary School (1958-1964), kasama na noong una kong matisod sa Saint Mary’s High School na ang kahulugan ng balarila (ayon yata ito kay Lope K. Santos) ay “pag-aaral ng pagkakasunud-sunod, pagkakadugtung-dugtong, at pagkakaugnay-ugnay ng mga salitang napapaloob sa isang pangungusap.”

At marahil pilit na ibinabalik ng aking senior citizen nang subconscious ang mga natutunan kong pananagalog noong papaug-paog pa akong estudyante sa UP Los Baños (at di magaya ang paggamit ng ganire, nakakaadwa, matam-is, nakain ka ba ng aso, hane, at iba pang pananalita sa Timog Katagalugan) hanggang sa ako’y nagsusulat na rin sa wikang Filipino (halimbawa sa mga plakard at peryodikit bago mag-Martial Law, sa Ang Manggugubat ng Forestry Student Body Organization at sa Kalipunan ng Samahang Ekolohiya), at noong nagtapos na ay tumulong sa pagsasa-Filipino sa Saligang Batas ng Samaeko, naging tagapayo sa mga talumpatimpalak tuwing linggo ng wika sa Dalubhasaan ng Panggugubat, at nakibahagi nang konti sa pagkilos ng Sentro ng Wikang Filipino ng UPLB.

Kagilagilalas na Pakikipagsapalaran

Isa sa aking mga bukam-bibig mula noong nahasa na ako sa pakikipagtalakayan sa wikang Pinoy ay ang salitang kagilagilalas. Maalala pa siguro yan ng mga matandaing nakasalamuha ko sa mga umpukan sa UPLB lalo na sa Forestry noong bata-bata pa ako.

Ginamit ko pa yata siya sa pamagat ng isa kong tula-tulaan noong ako'y pinalad maging Literary Editor ng mga pinakaunang isyu ng UPLB Perspective. Noong 1974-75 pa iyon. Kung tama ang aking ala-ala, ang pamagat ng katha kong iyon ay “Kagilagilalas na Pakikipagsapalaran ng Isang Tinamaan ng Balisawsaw”.

Siguro naman walang mababalisawsaw sa mga mambabasa at tagapagtangkilik sa blogsite na Isinay World – lalo na ang mga katribu kong Isinay – kung bubuhayin ko muli ang paborito kong salitang iyon sa blogpost na ito.

Sa mga kadugo kong Isinay: Matuwa tiye, iiva on abeveyoyan. Ganas, mamis, on marin matamam podda daratye madandanas uwar si pangan-anap si mawaywayir boon ila ya tinama tau mot an ba^ba^ si Isinay. (This is true, brothers/sisters and townmates. What I go through in my search for vanishing or forgotten words in Isinay are joyful, sweet, and unforgettable experiences.)

Pasensiya na kung di ko mai-translate sa Isinay ang kagilagilalas at pakikipagsapalaran. Maski anong pagpiga ang gawin ko sa utak ko, wala akong maalala sa ngayon na deretsahang katumbas na mga salitang iyan.

Gayunpaman, isasama ko ang mga salitang iyan – pati na mga synonyms ng kagilagilalas na amazing, wonderful at exciting, at “kamag-anak” ng pakikipagsapalaran na adventure, escapades at journeys – sa mga isasangguni ko sa mga nakakatandang Isinay pag-uwi ko muli sa Dupax.

Susubukan ko ring kalampagin ang mga kapareho kong Isinay sa aming grupong Isinay Global Association at Isinay Friends sa Facebook. Kung susuwertihin ay baka may mga katumbas ang mga naturang salita sa wikang Isinay ng mga taga-Bambang.

Sa aking paghahanap ng mga nawawala, natabunan, o kaya'y nakaligtaan nang mga salita sa Isinay ay kung saan-saan ako dinadala ng aking mga paa.

Marami-rami na nga ang aking samutsaring karanasan sa paggalugad ng mga salitang Isinay para sa ginagawa kong Isinay Dictionary.

Nagsimula pa ito noong 2007-2008. Ito’y pagkatapos kong tamaan ng sinasabi nilang slight myocardial infraction, maratay ng ilang araw sa Baguio Medical Center, at di naglaon ay nasundan ng halos dalawang taon na pakikipagbuno sa di ko maipaliwanag na pagkaba-kaba sa tuwing maiwang mag-isa sa bahay o sa apartment, sumakay sa elebeytor, eroplano at siksikang bus at MRT, dumaan ang sinasakyang taxi o kotse sa underpass, at mapagawi sa walang bintana o doble-saradong mga gusali.

Magkahalo raw na agoraphobia at claustrophobia ang dumapo sa akin. At sa mga panahong iyon na nabawas ang aking paggala at lie-low muna ako sa trabahong consultant na may kakambal na biyahe, doon ko naisipan na gumawa ng diksyunaryo ng nawawala nang sinaunang wika ng Timog Nueva Vizcaya.

Hindi minsanan, parang hinihipan ako noon ng aking anghel de la guwardiya hindi lang ng ideya ng pagbuo ng kaunaunahang talatinigan ng Isinay kundi pati ng kung ano ang gagawin, sinong mga tao ang kakausapin, at saang mga lugar ang gagalugarin.

Papitik-pitik noong una ang aking pagkalap ng mga salitang Isinay. At usad-pagong, wika nga, ang aking pagbubunong-braso para sa nasabing proyekto. Subalit kahit papaano ay kaakibat ng mga iyon ang mga karanasan na nagbibigay-sigla kung di man parang nanggagatong sa akin na kahit mahirap ay huwag na huwag akong susuko sa nasimulan kong misyon.

Nandiyan, halimbawa, ang mapasali ako sa padasal ng mga may edad nang kababaihan sa Dupax del Sur na kung di mo alam ang aming masiglang pinag-uusapan ay aakalain mong nagbibigay ako ng isang nakatutuwang training.

Nandiyan ang sisingit ako sa umpukan ng mga kalalakihang Isinay sa isang kanto at mayat-maya pay masaya na silang nagbabangayan sa kung ano ang tamang Isinay nito at nang ganito, at kung kelan at saan nangyari ang pamumugot-ulo ng mga Ibilaw, at marami pang iba.

Kahit saan ako mapunta sa aming bayan ngayon, para bagang isa akong kandidato na ano ba't binabati/nilalapitan/kinakausap, bagay na di ko naranasan noong di ko pa pinangatawanan ang pagbubuo ng kaunaunahang diksyunaryo ng lengguaheng Isinay.

Kung tutuusin ay pupuwede na ngang gawing libro ang mga karanasang ito. Datapwat kakailanganin ko siguro ang matagalang pag-upo sa harap ng aking kompyuter para maibuhos ang mga ito sa isang anyo na mababasa at nanamnamin sila ng ibang tao.

Pansamantala, pagdamutan natin ang kuwento ng pinakahuli kong pakikipagsapalaran. Medyo mahaba-haba ito kaya hiramin ko ang pambungad ng Kuwento ni Lola Basyang noong buhay at sikat pa ito sa radyo: “Mga bata, huwag na kayong malikot, maupo na kayo at sisimulan na ang ating kuwento….”

(SUNDAN SA SUSUNOD NA KABANATA 2)

Aritao Isinay Document: 1925 Testament of Margarita Larosa Granada

NOTE: How is Aritao Isinay compared to Dupax Isinay? If we use as sample the following Aritao Isinay document written in 1925, the Isinay of Aritao and Dupax don’t have distinguishable differences. I made the same observation as regards the contributions by the late Isinay writer-editor Edgar Daniel of Aritao and those of
his parents to Ernesto Constantino’s book Isinay Texts and Translations. If you are well versed in either Dupax Isinay or Aritao Isinay, please judge for yourself.

War Testamentowar Margarita Larosa Granada (1925)

Si ngaron di Diosar Ama Ana on Espiritu Santo. Saon si Margarita Larosa Granada Filipina inmasaua y Aurellano Salinas Aleman natural ami sitien bebeoy Aritao provincia Nueva Vizcaya an masajup ami sitien Distrito No. 2 consejal Don Bernardo Gammad.

Mibus toy tuoya naratngan si arun di Aputauar Dios si osan pan-atung u an ilaloa ta satu mos si pan-ayaj di Diosar isaon, on toy mebbes tar esep uar ya manutua si anur si Misterion di Santisima Trinidad atdipay lar inulianar mataju on misisipeanar, on ar urumar tay panpatutuan di Santa Iglesiar Catolica, si pangui-entregaar si anguear si Diosar, ya apio tien testamento an patadojon di misesseunurar darin mapelet si uritti-ar tien inpauaramin simbeyan si pangui-ipas miar si ana miar tien ososea an si Pascuala Salinas Larosa, immasaua y Federico Larosa, si naaliar dari tien urritti inpauara mi an saratu.

1. Osan ynuman sin-gottong si lugarar Casay an insulicitud ut gratuito an ni-yjar siratien taju, este Jose Granada natoy, oeste Susana Sinuldung natoy, norte Potenciana Portillo, sur Genoveba Aleman y Eufracio Toje.

2. Osan ynuman sin-gottong siri paylan lugar an tituladon di asauaar, an ni-ijar siratien taju, oeste Jose Granada natoy, este Aurellano Hermosilla, norte Jose Aleman, sur Juan Larosa.

3. Osan beoy maritay nasput dioy si materialesna si tabla di beuanar on osan beoy cocena tinajete completo man-oy si lugarar nilusaran di saratien naalin beoy on cocena.

Mitotear si apumiar Magdalena Larosa Salinas an tuoy si sajungonmiar.

Osan caban baul, osan lamesan redonda, osan lamesan comedor, osan beoy si pongan, osan colgadura, osan langcapen neajan si au-uoy, osan taborete de turno, osan taborete neajan si au-uoy, osan bangcon costado, osan espejo am-may, osan luup piniston tumbaga, osan damajuana aninao, osan saya nacabuan, osan eeng sinamay, osan ayin domdom, palanganan losa, opat tazan pancafean pino, osan cafeteran losa, duan vaso de agua, osan pana-uran panay, opat comao mam-may on osan mabagan man-oj.

Mibus si sabayat min sinbeyan an naninpajnanmi ta yipas mi lom-an di urittiar tien inpauara mi si naaliar tien anami an ososea, mu bayao toy neir an pilaj si panlimos u mu boon mansala daratien ana min sinbeyan Pascuala on Federico an manguibuttat pilaj si limos mi man-oy si gastosar, si ojor si limanpiun pesos (P50.00P) mu bayao toy uar duar an clase an dioy mababa sitien lista an saratu, ynumanar tituladon di asauaar, on beoyar an cocena ya mapaar tay sitien naalin asaua toy tuoy tay isian mataju ta pantajuanatay, on dumatong elar arun si Aputauar Dios sitien asaua ta matoy ya itriganamos daratie si naaliar anami an nababamos sitien Inventario.

Atdipay mu si amayu pat maratngan si arun di Aputauar Dios ya otorgon yu pay lan ibuttar limos nar man oy si urumar dari tay an mapelet.

Satut in iptao ut tien pinatadoj un testamento si voluntad di pusu-ar si urittiar tien inpauaramin sinbeyan an nitobayan di naaliar tien asaua Aurellano Salinas Aleman. On ta matutua tien inapia si ar asdeanar ya firma si limaar onang manfirma pay la di naaliar asaua on urumar darin mantasi an dioy naseom.

Aritao veinte y nueve de Marzo de mil noevecientos veinte y cinco.

Margarita Larosa

Aurellano Salinas

Sixto Bungubung
Testigo

GLOSSARY
inmasaua
natural
bebeoy
masajup
consejal
tuoya
naratngan
arun di Aputauar Dios
pan-atung
ilaloa
pan-ayaj
mebbes tar esep uar
manutua
anur si Misterion di Santisima Trinidad
inulianar mataju on misisipeanar
urumar tay panpatutuan di Santa Iglesiar Catolica
pangui-entregaar si anguear si Diosar
apio tien testamento
patadojon di misesseunurar darin mapelet
uritti-ar tien inpauaramin simbeyan
pangui-ipas miar si ana miar tien ososea
naaliar dari tien urritti inpauara mi
saratu
osan ynuman sin-gottong
insulicitud ut gratuito
ni-yjar/ni-ijar
este
oeste
natoy
norte
sur
tituladon di asauaar
beoy maritay nasput
dioy si materialesna
tabla di beuanar
osan beoy cocena
tinajete
completo
man-oy si lugarar nilusaran
mitotear
opat
dua
tuoy si sajungonmiar
caban baul
lamesan redonda
lamesan comedor
beoy si pongan
colgadura
langcapen neajan si au-uoy
taborete de turno
taborete neajan si au-uoy
bangcon costado
espejo am-may
luup piniston tumbaga
damajuana aninao
saya nacabuan
eeng sinamay
ayin domdom
palanganan losa
tazan pancafean pino
cafeteran losa
vaso de agua
pana-uran panay
comao mam-may
mabagan man-oj
sabayat min sinbeyan an naninpajnanmi
bayao toy neir an pilaj si panlimos
mu boon mansala daratien ana
manguibuttat pilaj si limos mi man-oy si gastosar
ojor si limanpiun pesos
tuoy tay isian mataju
pantajuanatay
itriganamos
maratngan si arun di Aputauar Dios
man oy si urumar dari tay an mapelet
otorgon yu pay lan ibuttar limos nar
satut in iptao ut tien pinatadoj un testamento
voluntad di pusu-ar
nitobayan
ta matutua tien inapia si ar asdeanar ya firma si limaar onang manfirma pay la di naaliar asaua on urumar darin mantasi an dioy naseom
veinte y nueve de Marzo de mil noevecientos veinte y cinco

Isinay Stories from Aritao: How Aritao Got Its Name

Ni^butan di Ngaronar di Aritao

EUFRONIO LAROSA, SR.
(Octobre 2, 1976)

Ana^, iv-iva, da^da-e on bisitas mi an mandonge si satiyen estoryo^ ira^yu besan.

Si lu-ang uwar an manbasa-basa on man-ada-adal mu sangkanan ningaranan tiyen beveyoy si Aritao, nayir lan urum an binasa^ si sinulat omu dingnge^ mu sangkanan ningaranan tiyen beveyoy si Aritao.

Bayaw ot diyoy si osan nambasaa^ si damdaman estorya an mu sangkanan nangaranan di osar an barrios di beveyoyar Pingkian si Santa Cruz. Satiye ya osan parten di estorya nar tiyen beveyoy Santa Cruz.

Mu sangkanan ningaranan diyen beveyoy toy mi^bus toy war papariyar darin naun-una an dimmatong situn provinsiya ya nanlaar datdi ba^yurar ningaranan si Bantay Lakay. Nanlaar datdi ot impas dat osan lugar an Pingkian.

Si osan lugar ya nanmisa ra, nanloov ra. Sinelebrasyon da ri osar an misa, ot dipan la ri misar siri ba^yurar siri Pingkian, ningaranan da riyen lugar si Santa Cruz. Dipan la riye loovar o misar siri Santa Cruz, immali rattu doteyar situ Aritao an besan mo.

Ya datong dar situ Aritao, mi^bus eman toy war tahuwar sirin poto^ ya nayir lan osa irira si manuttuwa si na-inkristiyanowanar an panuttuwa atdi ela papariyar darin niluuy si Espaniolar dari, ya inselebrar da omu inappiya rattu beveyoyar Aritao, siri lugarar an mingaranan si Ituy, riye primerowar poddan loov omu misa.

On mi^bus toy war ehawar an niselebra di primerowar poddan loov omu misattu beveyoyar ya nipto^ si ehawar an ingngaranan da besan si Ingles an Christ the King. Sarin ehhaw si ehaw riye Apu ta^war an Jesu Cristo, arin di tahuwar dari.

Andoholan si panuttuwaar on si pan-ad-adal uwar on inpandondongnge-ar, si uritti-ar an panrisersing u an inappiya^, ya manuttuwa^ an mu sangkanan ningaranan tiyen beveyoy si mangkaplatanar an ngarona mi^bus toy war primerowar podda omu na-un-unar poddan misa na niselebrar situ beveyoyar Ituy ya ehaw riye Aputa^war Jesu Cristo.

Andoholan ingngaranan tiyen beveyoy an Aritao, gosto nan ba^ba-on an arin diye lom-an di tahuwar dari.

Satu lohom on tandalan yu otiya tiyen uunga.

GLOSSARY
Aputa^war Jesu Cristo ― our Lord Jesus Christ
arin di tahuwar dari ― the people’s king
ba^yurar ningaranan si Bantay Lakay ― mountain named Mount Old Man
dingnge^ ― I heard
dipan la ri misar ― immediately after the mass
estoryo^ ― I will tell the story
gosto nan ba^ba-on ― in other words
immali rattu doteyar situ ― they came to this place
impas ― went down
inpandondongnge-ar ― what I heard
Ituy ― name of Southern Nueva Vizcaya particulalry Aritao, Dupax and Bambang
lu-ang ― based on
manbasa-basa on man-ada-adal ― reading and studying
mangkaplatanar an ngaronna ― its present name
mi^bus toy ― because
mu sangkanan ningaranan tiyen beveyoy si Aritao ― why this town was named Aritao
nambasaa^ ― my reference, something I read
nanmisa ra, nanloov ra ― they offered mass
nipto^ ― coincided
panrisersing u an inappiya^ ― the research I personally made
panuttuwaar ― my belief
primerowar podda ― the very first
satu lohom ― this is all
tandalan ― remember
uunga ― children

Bambang Stories: The Igorots, Ilongots and Isinays

[NOTE: To give Isinay World friends and patrons an idea of how the Bambang version of Isinay was spoken and written several decades ago, we're putting out selections of Isinay-Bambang stories from the book ISINAY TEXTS AND TRANSLATIONS (authored by former University of the Philippines Professor Ernesto Constantino and published in December 1982 by the Tokyo-based Institute for the Study of Languages and Cultures of Asia and Africa). The book is copyrighted, thus we're only including the Isinay version of the stories here with the sole intent to help revitalize the Isinay language, nothing more. To help our readers with certain words that may have eluded their Isinay vocabulary (as well as to enhance the Isinay literacy of fellow language activists), we appended a selection of terms with their nearest English, Ilocano and Filipino equivalents. Still, we advise those who wish to know the meaning of other words, phrases, or sentences in this selection to please get in touch with a literate Isinay, or get hold of a copy of the book where the stories have English translations. Oh yes, this particular story should show readers how Bambang Isinay compares with Dupax Isinay.]

Appoyaw Ri Beveyoyad Bambang

Diego Umamos
(Octobre 4, 1966)

Sa-on si osa an mivebbeyoy situ beveyoyad Bambang, Nueva Vizcaya. Diyoya^ an midistrito situ Buag. Neyir urum si ba^ba-o^, on uritti^ lokom, an amung dinongnge^ pita-on, an sina^du^ an ap-appoyaw ri lalakayar dari on bivi-al si poto^ an unga^ tay. Ya satu ri inoy miyad an sinandala^.

Addiyona, nanung dimmatong di kongkistadoresar dari an Kakastila, si tiyempowar on taw-on mil sa-is siyentos diyes mantunat mil siyete siyentos korentay uno, ya neyir urum si immali an na-un-una situ Bambang mu boon si Reberendo Prayar Juan Armaza. Aluuy ra da Alejandro Cacho, Juan Arjona, on Domingo Caro. Saratu si Kakastila an papari on misionario an immalittu Bambang.

Si poto^ di satiye an taw-on an mil nueve sientos korentay uno, a koresiyon, adiyona osiya mil siyete sientos korentay uno, ya diyoy nararan si limampiyu ot lima an ranseria. Duwan piyuwad of weyu ya siya darariye i-Awaad dari an ma-ingaranan Igorotes, an diyoy ra si eyanopan di soy-angar. Diyoy pay la si duwan piyu ot pitu an ranserya an nittuwan di Ilonggotes. Saratu si pon-a an in-awara ra darasiye an duwan baranggay o grupo si tahu, an nambaliw an Isinay.

Siriye an dimmatong di Kakastilar dari an nangadnan, dingnge ra ta wad in-aalin di Kakastilad dari, an papari on misionario, ya wad ma-unar an anapon da si takuwar dari an dinakngan da situ ranserya rari, ya^ pan-ivaka ra ri Diyosar ma-una, balitu-ad si segunda, on war terserar ya panggloria rad, si in-aali rad si lugarar an ningadna^ an ranseryan di Igorotes on Ilonggotes.

Besan, saratiye an tahu an nangadnan an Ilonggotes on Igorotes ya^ diyoy si^ osa an aap-appoyaw ra, darasiye an duwan klasen si tahu an lideres di duwa rari an puli an Igorotes on Ilonggotes. Atdiyon da si appoyawar an dinongnge^, ta wa darasiyen duwan baranggay o klasen si tahu, ya nabto^ da mi^bus si panganup dar on pangkalap dad isirat danum.

Besan, nanlaar di tiempowar, ya nipto^ an mabbet poddad ehawad, ma-ukav an marin man-uran on nayid poddan marongednge si man-uni an mantaytayav omu ayup. Ya wad diyoyar tiye ye ab ranseria an Igorotes si eyanopanar ya nannod da si laman. Nanlaad di tiempowar, dingngen di Igorotesarari an diyoy si osad pay an baranggay an mangadnan Ilonggotes.

Besan, mannod di atun di Igorotesarari, ya^ wad tonod dad, nan-apit si buttan di ehawad. Pingtaneyan diyoy ri lamanar on atuwad si danumar Meet, nipto^ siri nandamuwan Meet on danumar Abuat. Pingsaneyan suma^yat mot di lamanar, napakel, ya war atuwar ya matde an nannor si lamanar. Ya ta^yat deyan duwa si danumar Meet ya ineyat di atuwarari ri batang di lamanar, ot nan-iyatud lamanad. Ensigida an bimmutta ri baranggay di Ilonggotes.

Saratu an Igorotes on Ilonggotes, nansasavayat da. Si masaa-it di innu rad an mansin-aareglo toy mi^bus si lamanar. Bayaw, wa ri matdeyarari an si puwersa na, puwersa an Igorotes, ya osa ri tinette rad, toy diyoy pasy si amung insipan di tarasiye an Ilonggotes an pavutton ta wemu nasi^si^dut tay ri^ nomnom dar lom-an an man-iiyatu. Ya bimmutta si osan mariit di Ilonggotesarari, an siya betan si in-atensionan di Igorotesarari an leleya-i an uunga.

Ot nan-iiyatu ra, asan da betan an nasasavayatan di innuwad si lamanar an ineya^bu ra. Tasiyen lamanar am ineya^bu ra, ya sari betan si nanlapuwan da an nansin-iinom, si partes di Igorotesar dari on Ilonggotesar dari. Nanlaad si tiempo, ya^ tasiye an laman si amung lapu na ri impansin-iinom dad.

Nanlaad pay si tiempo, si atdit tudtud di lalahayarari on bivi-al an Isinay, ya^ atdiyon da, ta^ siriye an napanut mot di taratiye an baranggay si Igorotes on Ilonggotes, ya nansin-at-atawa ra. Dimmee ra, on dimmee ri ayup darari, dimmee ri tanaman darari, nanyaman da, an siyari betan si dinakngan di tarasiye an Kakastila an kongkistadores an ni^but Pangasinan.

Besan, si saratiye an tiempo an nanlaar, ya^ dinongnge ra ri papariyarari, ta gosto ra an kongkiston di tahuwar an dohap, an Igorotes on Ilonggotes, ta man-ugmu^ da si oteyan lugar, toy diyoy anu si iprosesyon da an immahe, an tarin immahe ya siyari anu ri^ Diosar an siya betan si aluuy ri^ krusar an atdiyon da, ta war krusar ya siyari ri nipaasakan an Jesu Cristo, an ana^ di Diosar.

Mi^bus si tarasiye an prosesyon on pan-uugmu^ da, ya wa ri Kakastilarari, ya inayahan da lom-an an kinombersiyon di partes di Igorotes on Ilonggotes. Impaangan da dira, impantattaro^ da dira, impankankanta ra dira, ot nanggayhaya ra. Asan da dira an in-opreseyan si eeng da, anon da, on urumad tay an mabbet an pangaw-awis si tarasiye an bona^, Igorotes on Ilonggotes.

Pingsaneyan ta il-ilan di tarasiye an misionario di tarasiyen Igorotes on Ilonggotes ta mabbet da mot, ya nangappiya ra mot si simbaan. On tariyen simbaan ya^ siri si nangawitan da si lom-anar an makongkista ra an tahu. Pingtaneyan nakongkista ra mot, ya namata^dog da pay si kapilia an man-og ta atdi ela dawmon dan awiton an pambinyakon di takuwar dohap.

Pingtaneyan dee mos si navinyakan, tari mot pay la nabinyakanarari si nangonkista si urumaddari, nangaw-awit, ta atdi ela ma-ugmu^ da lom-an si sentron di nittuwan an nambebbeyoyan di papariyarari an Kakastila, man-oy pay la si sondalowarari.

Pingsaneyan ilan di papariyarari ta nayid lan mabbet si pan-intatatmo^ da, ya si Alejandro Cacho an mabbet an man-aral si ba^ba^ si tupang on tupang, ta atdiyon da ta lingguwista, ya^ siya si nangappiya si katetismo, an wa riyen katetismo siyari ri addiyon da diyen aralon di takuwar dohap, ta atdi ela ya manlapu ra an man-abese.
Siriyen nan-aral da, ya war papariyarari an nangappiyad katetismo ya^ sari mot si in-aral da. On naal-ali tiyempowad si masewe an sinlasut an taw-on ya boon mot an Bungkalot di pamba^ba^ dad omu Ivilaw, mu boon nabto^ mot si oteya, an siya ri atdiyon dad an ba^ba^ dan nansin-aayawan da an Isinay.

Satu besan in-innun di in-awaran di Isinayarari an maba^ba^ on narongednge^ si pan-estoryan di apuwarari an naun-una, on atdi pay la si papariyarari an namisivi si pangaral da, on pangkombersiyon si tarasiye an tahu. On neyid urum si nangombersiyonan da mu boon si sentron di simbaanar, altar di simbaanad on kapilya an manman-og an nan-ivuvuwa si^ lugarar dari an dawmon dan pampa-ug-ugmu-an si tahu.

Pintaneyan navut darasiye an inap-appiya ra, in-iyatu ra mos, on inlapu ra mot an mangonbersiyon si lom-an di takuwar an na-ugmu^ si oteyan lugar. On tarasiyen lugar ya siyat lugar di atdiyon dad an Isinay.

Lokeri.

----------
Source: ISINAY TEXTS AND TRANSLATIONS. Ernesto Constantino. December 1982. Institute for the Study of Languages and Cultures of Asia and Africa. pp. 162-170

GLOSSARY:
aluuy – companion
appoyaw – story. [sutsur in Dupax Isinay]
apuwarari – grandparents, elders, ancestors
aralon – lesson, something to be studied
atu – dog. [asu in Dupax Isinay]
ba^ba^ si tupang on tupang – various languages
balitu^ – gold
baranggay – village, tribe, group of people
beveyoy – village, community
bivi-al – old women
bona^ – race
buttan di ehawad – where the sun rises; east. [buttan di ejawar in Dupax Isinay]
dinakngan – arrived at. [dinajngan in Dupax Isinay]
dinongnge – something heard
eyanopan – west, place where the sun sets
eyanopan di soy-angar – where the sun sets; west
i-Awaad – i-Owak, people from Owak
impaangan – was/were fed or given food
impantattaro^ – was/were asked or allowed to dance
in-aali – arrival
in-aral – teaching
in-awaran di Isinayarari – origin of the Isinays
ineya^bu – caught
ineyat – bit
in-opreseyan – given, offered
insipan – promised, something promised
isirat danum – food from the rivers
katetismo -- cathechism
konkiston – to colonize
lalakay – old men. [lalajay in Dupax Isinay]
laman – deer
leleya-i an uunga – male youths. [lele-i an uunga in Dupax Isinay]
lokeri – that’s all, the end of the story. [satu lojom in Dupax Isinay]
maba^ba^ on marongednge – orally transmitted and heard
man-abese – "man-ABC", to learn the ABCs
mangonbersiyon – to convert (to Christianity)
man-og – small. [man-oj in Dupax Isinay]
mantaytayav – bird. [mantetteyav in Dupax Isinay]
mariit – young woman
marongednge – audible. [marnge in Dupax Isinay]
masawe – more than. [maseve in Dupax Isinay]
ma-ugmu^ – to be gathered together. [maujmu^ in Dupax Isinay]
ma-ukav – afternoon. [maujav in Dupax Isinay]
mivebbeyoy – resident
nabinyakan – a baptized or Christened person. [nabinyajan in Dupax Isinay]
nabto^ – became one or united. [naboto^ in Dupax Isinay]
namata^dog – put up, built, constructed. [nanpata^doj in Dupax Isinay]
nambaliw – became, changed to
nambebbeyoyan – place where they built houses
namisivi – persevered
nan-apit – went towards or in the direction of a place
nandamuwan – meeting point; confluence
nang-ugmu^ – one who gathered people to a place. [nangujmu^ in Dupax Isinay]
nan-invuvuwa^ – scattered
nan-iyatu – rested
nanlaad si tiempo – in the course of time, as time went by. [nanlaar di tiempowar in Dupax Isinay]
nannod – one who ran after. [nannor in Dupax Isinay]
nansin-aayawan dan ba^ba^ – language that linked them
nansin-at-atawa – intermarried. [nansin-aasawa in Dupax Isinay]
nansin-iinom – drank together
nan-ugmu^ – gathered or lived together. [nan-ujmu^ in Dupax Isinay]
nanung – prior to
nanyaman – became prosperous
napakel – got tired. [napajel in Dupax Isinay]
napanut – lived in harmony
nasi^sidut di nomnom dar – their minds became calm; have peace of mind
nayid poddan marongednge – not a sound could be heard. [nayi poran marnge in Dupax Isinay]
ni^but – came from. [ni^bus in Dupax Isinay]
nipasakan – where one was nailed. [nipasajan in Dupax Isinay]
pamba^ba^ – speech, language, way of talking
pambinyakon – to get one baptized. [panbinyajon in Dupax Isinay]
pampa-ug-ugmu-an – place or reason for convening people. [pan-uj-ujmu-an in Dupax Isinay]
panggloria – glorification
pangkalap – fishing
pan-ivaka – preached, told. [pan-ivaja in Dupax Isinay]
papariyarari – the priests
pavutton – let it out, show
pintaneyan – once, then. [pingsaneyan in Dupax Isinay]
pon-a an in-awara – origin, how a thing came to be
poto^ – early times
ranseria – rancheria, the Spanish-era village
sina^du^ – one that I understood
sinandala^ – remembered. [tinandala^ in Dupax Isinay]
suma^yat – went up, especially from a river to its bank
takuwar dohap – all the people. [tajuwar dojap in Dupax Isinay]
tanaman – farm, planting area
tarasiye – these. [daratiye in Dupax Isinay]
tariye – that. [sariye in Dupax Isinay]
tersera – third
tinette – saw
tudtud – story. [sutsur in Dupax Isinay]